Anemia to choroba, która dotyka wiele osób na całym świecie. Chociaż zwykle kojarzy się z niedoborem żelaza, istnieją również inne przyczyny przypadłości. Objawy anemii mogą być zróżnicowane i zależą głównie od stopnia jej nasilenia. Ponieważ choroba może być związana z poważnymi dolegliwościami i prowadzić do znacznego pogorszenia funkcjonowania, zawsze wymaga dokładnej diagnostyki i specjalistycznego leczenia. Z czego wynika anemia? Jakie są objawy przypadłości i jak można ją leczyć?

Czym jest anemia?

Anemia, inaczej niedokrwistość, to stan związany z obniżonym poziomem hemoglobiny we krwi i często związanymi z tym nieprawidłowościami w budowie lub ilości czerwonych krwinek (erytrocytów). Przypadłość ta prowadzi do zmniejszenia zdolności krwi do przenoszenia tlenu do tkanek.

Anemia może być spowodowana chorobami dziedzicznymi, niedoborem składników odżywczych, takich jak żelazo, witamina B12, kwas foliowy, być skutkiem krwotoku, lub choroby przewlekłej. Najczęstszymi objawami anemii są zmęczenie, bladość skóry, bóle i zawroty głowy i osłabienie, a jej leczenie zależy od przyczyn i stopnia nasilenia dolegliwości.

Przyczyny anemii

Anemia to choroba dotycząca układu czerwonokrwinkowego, związana z obniżonym poziomem hemoglobiny we krwi. Istnieją różne przyczyny dolegliwości. Najczęściej wśród nich wymienia się:

• niedobór żelaza — może wynikać z niewłaściwej diety lub nadmiernej utraty krwi (np. krwawienie menstruacyjne, choroby przewodu pokarmowego, krwawienia wewnętrzne, poważne urazy),
• niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego — obie witaminy są niezbędne do produkcji czerwonych krwinek, ich niedobór występuje najczęściej u osób, które nie jedzą produktów pochodzenia zwierzęcego, lub mających problemy z wchłanianiem tych substancji z przewodu pokarmowego (choroba trzewna, stan po operacji usunięcia żołądka),
• choroby przewlekłe (nerek, wątroby, cukrzyca, choroby autoimmunologiczne) — mogą wpływać na produkcję czerwonych krwinek lub prowadzić do ich niszczenia,
• choroby dziedziczne — talasemia, anemia sierpowata,
• zaburzenia funkcjonowania szpiku kostnego (w którym produkowane są krwinki czerwone) — mogą prowadzić do niedoboru czerwonych krwinek i anemii.

Objawy anemii

Objawy anemii mogą być różne i zależą od poziomu hemoglobiny i czerwonych krwinek we krwi. Zazwyczaj obserwuje się u pacjentów:

• zmęczenie i osłabienie — najczęstsze objawy anemii, wynikające z niskiego poziomu tlenu we krwi,
• ból głowy — związany z niedoborem tlenu we krwi, co wpływa na pracę mózgu,
• bladość skóry i błon śluzowych — związane z brakiem we krwi hemoglobiny, która nadaje krwinkom czerwony kolor,
• mdłości i zawroty głowy — objawy towarzyszące zwykle poważnym niedoborom erytrocytów,
• przyspieszone tętno i duszność — niski poziom tlenu we krwi wywołuje wzmożoną pracę serca, mającego zapewnić odpowiednie natlenienie wszystkim komórkom w organizmie,
• częstsze występowanie infekcji — związane z osłabieniem układu odpornościowego.

W przypadku występowania powyższych objawów należy skonsultować się z lekarzem.

Anemia — diagnostyka i leczenie

Diagnostyka anemii zaczyna się zwykle od wywiadu medycznego i badania fizykalnego. Lekarz zadaje pytania dotyczące objawów pacjenta, a następnie przeprowadza badanie fizykalne, oceniające stan skóry i błon śluzowych, pracę serca i ciśnienie tętnicze.

W celu potwierdzenia diagnozy anemii i określenia przyczyn dolegliwości wykonywane są badania laboratoryjne — przede wszystkim morfologia krwi, na podstawie której można określić liczbę i kształt krwinek oraz poziom hemoglobiny. W przypadku anemii w wynikach badań widoczny jest zmniejszony poziom hemoglobiny i hematokrytu, a często również krwinek czerwonych. Również wielkość i kształt erytrocytów mogą podpowiedzieć przyczyny niedokrwistości.

W celu określenia dokładnych przyczyn anemii wykonuje się badania dodatkowe. Przede wszystkim:

• poziom ferrytyny — czyli białka magazynującego żelazo w organizmie (niski poziom ferrytyny wskazuje zwykle na niedobór żelaza),
• poziom żelaza — przy anemii zazwyczaj jest niski (ale może być prawidłowy, a organizm „nie umie” go wykorzystać),
• poziom witaminy B12 i kwasu foliowego – niedobór tych witamin może wskazywać na tzw. niedokrwistość megaloblastyczną, przy której zaburzone jest wytwarzanie erytrocytów.

Dodatkowo czasami konieczne jest przeprowadzenie badań endoskopowych lub obrazowych umożliwiających np. znalezienie przyczyn utraty krwi.

Sposoby leczenia anemii

Leczenie anemii zależy od przyczyn przypadłości. W przypadku niewielkiego niedoboru żelaza lekarz zaleci najprawdopodobniej zwiększenie spożycia produktów bogatych w żelazo, takich jak czerwone mięso, jaja, rośliny strączkowe, szpinak, jarmuż, natka pietruszki i orzechy. Natomiast w przypadku poważniejszych niedoborów konieczna jest suplementacja preparatami zawierającymi żelazo, np. Sorbifer Durules, Ascofer, Feroplex. Preparaty te warto łączyć z preparatami wspomagającymi wchłanianie żelaza np. z witaminą C (np. Ascorvita) i Laktoferyną.

Anemia z powodu niedoborów witaminy B12 lub kwasu foliowego również wymaga suplementacji (np. Folik, Molekin B12). Czasami konieczne jest zastosowanie iniekcji B12 (szczególnie u ludzi w starszym wieku lub z problemami z wchłanianiem).

Poważne krwotoki prowadzące do anemii, zwykle wiążą się z koniecznością przeprowadzenia transfuzji krwi i leczenia przyczyn jej utraty. Również choroby przewlekłe wymagają leczenia prowadzącego do poprawy wyników i stanu pacjenta.