Szacuje się, że około 80% społeczeństwa cierpi z powodu bólów kręgosłupa. Objawy bólowe najczęściej są łagodne, jednak w wielu przypadkach prowadzą do zbyt częstego sięgania po leki przeciwbólowe, a w skrajnych przypadkach prowadzą do znacznego utrudnienia codziennego funkcjonowania. Bólom pleców sprzyja brak aktywności fizycznej oraz siedzący tryb życia, nadwaga, stosowanie używek, nieprawidłowa dieta. Jak przeciwdziałać bólom kręgosłupa i jak sobie z nimi radzić, kiedy wystąpią? Kiedy udać się do lekarza?

Przyczyny dolegliwości bólowych kręgosłupa

Przyczyn bólu kręgosłupa może być wiele, a postawienie właściwej diagnozy nie zawsze jest proste. Badania obrazowe, takie jak RTG, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny, mogą przyspieszyć rozpoznanie, jednak często nawet mimo dokładnych badań, przyczyny dolegliwości pozaostają nieznane. 

U dzieci ból pleców może być spowodowany wrodzonymi dysfunkcjami tej części ciała, np. skrzywieniem kręgosłupa, natomiast u osób starszych problemem często są zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgów. Najczęściej powstają one poprzez uszkodzenia krążków międzykręgowych. Stawy kręgosłupa mogą zostać uszkodzone także na skutek reumatoidalnej choroby stawów czy zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa.

Najczęstsze są jednak bóle przeciążeniowe – występujące w konsekwencji niewłaściwych ćwiczeń, nieprawidłowego dźwigania przedmiotów, niepoprawnej postawa ciała czy długotrwałej pozycji siedzącej. Rzadziej występujące przyczyny bólu kręgosłupa to m.in.:

• choroby nowotworowe – występujące bezpośrednio w kręgosłupie, przerzuty z innych organów lub ból promieniujący z innych narządów, np. trzustki;
• choroby metaboliczne mające wpływ na funkcjonowanie kręgosłupa, takie jak osteoporoza czy cukrzyca;
• urazy – nadwyrężenie mięśni lub więzadeł, powikłania złamań kręgosłupa, przeciążenia na skutek słabych mięśni głębokich, wypadnięcie lub pęknięcie dysku;
• czynniki psychologiczne – stres, negatywny stan emocjonalny, obniżony nastrój czy zaburzenia lękowe często również powodują dolegliwości bólowe w obszarze kręgosłupa.

Objawy dysfunkcji kręgosłupa

Objawy bólowe kręgosłupa mogą występować na różnej jego wysokości, od odcinka szyjnego aż po krzyżowy. Przyczyną bólu są najczęściej powstające na kręgach wyrośle kostne, a także zmiany w stawach międzykręgowych. Gdy dochodzi do wystąpienia przepukliny, część krążka międzykręgowego wysuwa się do kanału kręgowego, czemu towarzyszy ból, który często promieniuje np. do pośladka i nogi (tzw. rwa kulszowa). 

Pojawiają się także objawy charakterystyczne dla uciśniętego nerwu, takie jak parestezje (uczucie kłucia, drętwienia) czy niedowłady mięśni. W przypadku chorób stawów bólowi towarzyszy uczucie sztywności i ograniczony zakres ruchu w obszarze kręgosłupa. 

Ból nowotworowy charakteryzuje się natomiast zwiększonym nasileniem w nocy i nieustępowaniem w żadnej z przyjmowanych pozycji. Niepokojący jest każdy ból, który występuje dłużej niż 6 tygodni (lub krócej, jeśli nie wystąpił uraz czy przeciążenie), lub jest nasilony na tyle, że uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.

Metody leczenia bólu kręgosłupa

Leczenie łagodnych bóli kręgosłupa oraz profilaktyka ich występowania powinny obejmować:

• modyfikację stylu życia – wprowadzenie zdrowej diety i regularnych ćwiczeń, odstawienie używek;
• redukcję stresu – ćwiczenia relaksacyjne, praktyka jogi itp.;
• prawidłową pozycję ciała przy wykonywaniu codziennych czynności – szczególnie ważna jest właściwa pozycja przy biurku i przy dźwiganiu ciężkich przedmiotów;
• fizjoterapię, terapię manualną, masaże;
• magneto-, elektro- czy krioterapię.

Przy dokuczliwym bólu doraźnie można zastosować leki dostępne bez recepty, jak paracetamol czy NLPZ, np. ibuprofen. W razie potrzeby można sięgać nawet po silniejsze leki, jak ketonal, jednak należy stosować je z ostrożnością i nie przekraczać zalecanych dawek. 

Zależnie od przyczyn bólu, jego nasilenie może być na tyle mocne, że nawet zwykłe leki dostępne na receptę mogą okazać się niewystarczające. W takim przypadku koniecznie należy skonsultować się z lekarzem, który pokieruje dalszą diagnostyką i leczeniem przeciwbólowym, a w razie potrzeby skieruje do poradni leczenia bólu. Jeśli NLPZ, inhibitory COX-2 i słabe leki opioidowe nie redukują bólu, wprowadzić można krótkotrwałe leczenie silnymi opioidami lub nawet  trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne.