Menopauza, definiowana klinicznie jako wystąpienie ostatniej miesiączki, jest naturalnym etapem w życiu każdej kobiety, w efekcie oznaczającym koniec jej możliwości rozrodczych. Proces ten, charakteryzujący się wygaszaniem aktywności hormonalnych jajników, prowadzący do spadku produkcji żeńskich hormonów płciowych – estrogenu i progesteronu, może trwać od trzech do ośmiu lat. Hormonalne przestawienie, które odbywa się zarówno w trakcie, jak i po okresie menopauzalnym, znacząco wpływa na ogólne funkcjonowanie organizmu kobiety. Obniżony poziom lub zanik hormonów płciowych prowadzi do głębokich zmian nie tylko w gospodarce hormonalnej związanej z układem rozrodczym, ale i w funkcjonowaniu całego ciała. Okres hormonalnego przestawienia/wyciszenia aktywności jajników oraz związane z nim zmiany w samopoczuciu, prowadzące do menopauzy określane są również jako perimenopauza.

Jak najczęściej czuje się kobieta po menopauzie?

W okresie menopauzalnym, kiedy w organizmie kobiety zachodzą głębokie zmiany hormonalne, jej doświadczenia na poziomie fizycznym i psychicznym mogą być bardzo zróżnicowane. 

Jednym z pierwszych zauważalnych objawów są odczuwalne napady gorąca, uczucie duszności, czy nadmierna potliwość, niezwiązana z aktywnością fizyczną czy wysiłkiem. 

Spadek poziomu estrogenów wywiera wpływ na kondycję skóry, która traci swoją elastyczność, stając się bardziej wiotka i sucha. Zauważalne mogą być również problemy z włosami – zaczynają wypadać lub rosnąć w mniej pożądanych miejscach, a ich struktura staje się sucha i łamliwa z powodu zmniejszenia produkcji łoju przez skórę głowy. Zmiany te wynikają z obniżonego poziomu estrogenów, które wpływają na działanie enzymów regulujących metabolizm tłuszczu. Jednym z często zgłaszanych objawów jest suchość błony śluzowej w pochwie, co może prowadzić do częstszych infekcji bakteryjnych i grzybiczych pochwy, a także dyskomfortu w trakcie stosunków płciowych.

Obniżenie poziomu hormonów wpływa również negatywnie na stan stawów i kości, zwiększając ryzyko osteoporozy, a także może prowadzić do obniżenia odporności i problemów z układem trawiennym. Kobiety często skarżą się na trudności w utrzymaniu masy ciała.

Zmiany hormonalne wpływają również na funkcjonowanie mózgu – wiele kobiet doświadcza spadku koncentracji, problemów z pamięcią oraz zmian nastroju, które mogą manifestować się poprzez pogorszenie samopoczucia, większą drażliwość czy nawet depresję. 

Jak radzić sobie z efektami menopauzy?

Kiedy kobieta zauważa pierwsze niepokojące objawy mogące być początkiem menopauzy, może zastosować wiele środków zaradczych. Przede wszystkim zbilansowana dieta bogata w wapń i witaminę D wspiera zdrowie kości, a regularna aktywność fizyczna pomaga utrzymać elastyczność stawów i zdrowie serca. Stosowanie nawilżających kremów może poprawić kondycję suchej skóry i włosów. Warto również zwrócić uwagę na techniki redukcji stresu, takie jak joga czy medytacja, które poprawiają nastrój i pomagają w zarządzaniu emocjami.

U części pacjentek po konsultacji z lekarzem, może być wskazana hormonalna terapia zastępcza (HTZ), która uzupełnia brakujące hormony, łagodząc objawy ich deficytu. Decyzja o stosowaniu HTZ oraz o optymalnym okresie przyjmowania HTZ powinna być podjęta przez specjalistę  i w uzasadnionych przypadkach może być rozpoczęta już w okresie perimenopauzy. Istotne mogą być preparaty miejscowe stosowane dopochwowo, które łagodzą skutki menopauzy dla nabłonka pochwy. Wsparcie emocjonalne ze strony bliskich oraz wymiana doświadczeń z innymi kobietami przechodzącymi przez ten okres również mogą być nieocenione.

Jakie badania po menopauzie warto wykonać?

W okresie perimenopauzy i menopauzy, w wyniku starzenia się organizmu i ze względu  na zmiany hormonalne, kobiety są narażone na szereg schorzeń. Dlatego istotne jest regularne przeprowadzanie badań, które mogą wykryć potencjalne zagrożenia na wczesnym etapie.

Pierwszym badaniem jest profil lipidowy, kluczowy w ocenie ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, szczególnie ważny dla pacjentek po 50. roku życia. Badanie to sprawdza poziomy cholesterolu całkowitego, LDL, HDL i trójglicerydów, dzięki czemu pozwala zidentyfikować podwyższone ryzyko miażdżycy i innych poważnych schorzeń serca, których prawdopodobieństwo wzrasta po menopauzie z powodu zmniejszenia ochronnego wpływu estrogenów.

Kolejnym ważnym badaniem jest ocena gęstości mineralnej kości (ang. Bone Mineral Density), która umożliwia wykrycie osteoporozy – choroby charakteryzującej się osłabieniem struktury przestrzennej kości związanym z ubytkiem masy kostnej, w efekcie zwiększającym ryzykiem złamań. To badanie, często połączone z oznaczeniami stężeń wapnia i fosforu, jest kluczowe dla kobiet po menopauzie, u których ryzyko osteoporozy znacząco wzrasta.

W okresie pomenopauzalnym istotne jest regularne przeprowadzanie badania piersi –  mammografii. Statystyki wskazują, że połowa przypadków raka piersi diagnozowana jest w piątej i szóstej dekadzie życia, co czyni mammografię niezbędną częścią profilaktyki zdrowotnej dla kobiet po menopauzie. Regularne badania piersi, zarówno samobadanie, jak i badania mammograficzne, mogą przyczynić się do wczesnego wykrycia raka, zwiększając szanse na skuteczne leczenie.

Równie ważne jest regularne badanie ginekologiczne. Po menopauzie wzrasta ryzyko wystąpienia nowotworów endometrium czy sromu, dlatego też tak ważne są kontrole u ginekologa. Każde krwawienie z narządów rozrodczych po menopauzie (przynajmniej 6 miesięcy od ostatniej miesiączki) należy pilnie skontrolować.

Czy kobieta po menopauzie może mieć orgazm?

Kobieta po menopauzie może doświadczać orgazmu, choć może to wymagać od niej nowego podejścia do swojej seksualności. Warto pamiętać, że libido to nie tylko popęd seksualny, ale także ogólna energia życiowa. Zmiany hormonalne, w tym spadek estrogenu, mogą wpłynąć na obniżenie libido i powodować suchość pochwy, co może uczynić stosunki bolesnymi. W tej sytuacji warto rozważyć zwiększone użycie lubrykantów lub nawet — po konsultacji z lekarzem — dopochwowych środków hormonalnych. Ważne jest też wsparcie psychiczne partnera lub specjalistyczne – na przykład psychologa czy seksuologa, ponieważ menopauza to nie tylko kwestia fizjologii, ale również duża zmiana psychologiczna. Dbanie o samopoczucie i odpoczynek mogą pomóc w przystosowaniu się do nowej fazy życia, a co za tym idzie – większej swobody i satysfakcji seksualnej.