Antykoncepcja „dzień po” – powszechnie określana mianem antykoncepcji awaryjnej – jest metodą zapobiegającą zapłodnieniu, stosowaną bezpośrednio po zbliżeniu. Substancja czynna zawarta w tabletce opóźnia, bądź blokuje owulację. Jest szczególnie pomocna w sytuacji, gdy niespodziewanie doszło do niezabezpieczonego stosunku. Czy chcąc z niej skorzystać, należy posiadać receptę? Na jaki czas jest wystawiana? Czy można uzyskać ją wyłącznie od ginekologa? Poznaj wszystkie najważniejsze informacje nt. antykoncepcji „dzień po”!

Antykoncepcja dzień po – wszystko, co warto o niej wiedzieć

Antykoncepcja „dzień po” należy do metod hormonalnych zapobiegania ciąży. Jest dostępna w formie tabletek – są to substancje będące syntetycznym modulatorem receptora progesteronowego. Doprowadzają do zahamowania owulacji i zmiany konsystencji śluzu, aby zapobiec dotarciu plemnika do komórki jajowej. Co najważniejsze, nie wywołują one poronienia, jak również nie mają wpływu na rozwijający się zarodek.

Ten rodzaj antykoncepcji awaryjnej jest dostępny w postaci tabletek – w opakowaniu znajduje się jedna sztuka, do przyjęcia doustnego. Substancje czynne w nich zawarte to:

• Lewonorgestrel – można zastosować go do 72 godzin od odbycia stosunku;
• Octan uliprystalu – pomaga w zahamowaniu owulacji nawet do 120 godzin od zbliżenia.

Aby pigułka „dzień po” okazała się skuteczna, pacjentka powinna zażyć ją jak najszybciej po stosunku. Warto pamiętać, że nie jest ona alternatywą dla innych regularnych form antykoncepcji.

Biologiczne działanie antykoncepcji awaryjnej

Tabletki „dzień po” działają na poziomie biologicznym, wprowadzając zmiany w gospodarce hormonalnej organizmu oraz w strukturze błony śluzowej macicy. Hormony zawarte w tabletkach antykoncepcyjnych „dzień po” działają na kilka sposobów, aby zapobiec ciąży. Głównie, interferują z procesem owulacji, czyli uwolnieniem komórki jajowej z jajnika. Mają wpływ na osie hormonalne mózg-przysadka-jajnik, co zmienia sygnalizację hormonalną niezbędną do inicjacji owulacji.

Dodatkowo mogą wpływać na środowisko w macicy i szyjce macicy, sprawiając tym samym, że plemnikom trudniej jest się przemieszczać. Mogą zmieniać też błonę śluzową macicy, aby utrudnić zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej. 

Te działania biologiczne łączą się, by skutecznie zapobiec zapłodnieniu lub implantacji. Ważne jest podkreślenie, że te tabletki nie będą skuteczne, gdy doszło już do zagnieżdżenia zapłodnionej komórki jajowej.

Kto wystawia receptę na tabletki antykoncepcyjne? 

Gdy kobieta chce wdrożyć do swojego życia antykoncepcję hormonalną, powinna udać się do ginekologa, aby zlecił jej wykonanie odpowiednich badań i ocenił stan zdrowia, w szczególności wykluczył ryzyko chorób sercowo-naczyniowych czy choroby zakrzepowo-zatorowej . Na tej podstawie, lekarz dobierze substancję czynną, która będzie właściwa dla organizmu kobiety. Warto mieć na uwadze, że stosowanie regularnej antykoncepcji może wiązać się z pojawieniem skutków ubocznych, takich jak, przyrost masy ciała, silne bóle głowy, zaburzenia gospodarki lipidowej, wymioty czy krwawienia.

Bez wątpienia, to lekarz ginekolog powinien więc przepisać pierwsze opakowanie tabletek antykoncepcyjnych. Także w sytuacji, gdy kobieta postanawia wdrożyć antykoncepcję hormonalną po dłuższej przerwie od stosowania takiej formy zapobiegania ciąży . Dobrze dobrane tabletki powinny być nie tylko skuteczne, ale przede wszystkim bezpieczne dla pacjentki.

Kto wystawia receptę na tabletkę „dzień po”?

Choć dla wielu pacjentek może okazać się to niemałym zaskoczeniem, receptę na tabletkę „dzień po” może wypisać lekarz każdej specjalności – nie tylko ginekolog. Nie trzeba więc obawiać się, że nie zdąży się przyjąć lekuwe wskazanym czasie, ponieważ receptę można otrzymać podczas konsultacji stacjonarnej oraz e-konsultacji w formie online, także w okresie świąt lub poza standardowymi godzinami czasu pracy przychodni czy klinik (np. wieczorem lub w weekendy).

Jeśli receptę ma wypisać lekarz innej specjalności, pacjentka musi liczyć się z potrzebą przedstawienia aktualnego stanu zdrowia (np. ostatnich badań, podania szczegółów dot. odbytych chorób oraz terminu ostatniej wizyty u ginekologa). Gdy nie będzie w stanie dostarczyć wymaganych dokumentów, lekarz ma prawo do odmówienia wypisania recepty dla dobra i zdrowia pacjentki.

Czy można dostać antykoncepcję awaryjną bez recepty?

Obecnie (luty 2024) w Polsce nie ma możliwości otrzymania bez recepty pigułki “dzień po”. Kiedyś istniała taka możliwość, natomiast  przepis zakazujący sprzedaży tabletek “dzień po” został wprowadzony w 2017 roku. W ubiegłym miesiącu została podana do wiadomości publicznej informacja, że w najbliższym czasie, pigułka „dzień po” będzie dostępna bez recepty. Tabletka, o której mowa, zawierająca substancję czynną octan ulipristalu, nosi nazwę EllaOne. Nie została podana jeszcze data, z którą zmiana ma wejść w życie.

Recepty – na jak długo są wystawiane?

Wszystkie recepty przepisywane przez lekarzy mają ściśle określony okres ważności. Po upływie tego terminu nie zostanie ona zrealizowana w aptece. W przypadku tabletek antykoncepcyjnych (także „dzień po”), jest to 30 dni od wizyty u lekarza.

Jak długo jest ważna e-recepta?

Zarówno standardowe recepty, jak i e-recepty na tabletki antykoncepcyjne mają ten sam okres ważności. W przypadku regularnych form antykoncepcji hormonalnej zdarzają się jednak sytuacje, gdy lekarz przepisuje leki na 90 dni stosowania.

Bez względu na typ antykoncepcji, który pacjentka chce zacząć stosować, powinna skonsultować się ze specjalistą, aby mieć pewność, że przyjęta substancja będzie dla niej w pełni bezpieczna. Z ekspresowej porady online można skorzystać między innymi na www.tanie-recepty.pl. Należy pamiętać o posiadaniu aktualnych badań, o których przesłanie może zostać poproszona pacjentka w trakcie konsultacji.