Borelioza, znana również jako choroba z Lyme, to zakaźna choroba przenoszona przez kleszcze, wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi. Jest to schorzenie, które może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, jeśli nie zostanie wcześnie wykryte i odpowiednio leczone. Jakie są jej najczęstsze objawy, metody diagnozowania oraz dostępne opcje leczenia? Wiedza na ten temat może pomóc w szybszym rozpoznaniu choroby i skuteczniejszym jej zwalczaniu.

Jak dochodzi do zarażenia boreliozą?

Do zarażenia dochodzi najczęściej w wyniku ukąszenia przez zakażonego kleszcza, który wprowadza bakterie do krwiobiegu żywiciela w procesie trawienia krwi od niego pobranej. Kleszcze bytują głównie w lasach, na łąkach i w wysokich trawach, dlatego ryzyko zakażenia jest szczególnie wysokie podczas aktywności na świeżym powietrzu, takich jak spacery, wycieczki czy prace ogrodowe. Ważne jest, aby pamiętać, że kleszcz musi być przytwierdzony do skóry przez pewien czas, zwykle od 24 do 48 godzin, aby doszło do przeniesienia bakterii, ponieważ musi on zdążyć przetrawić krew pobraną od żywiciela i „wstrzyknąć” ja z powrotem do jego organizmu, wraz z zawartymi w jego gruczołach bakteriami. Im szybciej kleszcz zostanie usunięty, tym mniejsze jest ryzyko zakażenia. Z tego powodu regularne sprawdzanie skóry po pobycie na terenach zagrożonych i prawidłowe usuwanie kleszczy są kluczowe w zapobieganiu boreliozie.

Jakie objawy świadczą o boreliozie?

Borelioza może manifestować się różnorodnymi objawami, które często zmieniają się wraz z postępem choroby. Wczesnym i charakterystycznym objawem jest rumień wędrujący, czyli czerwona plamista wysypka, która rozszerza się promieniście, tworząc typowy pierścień. Co istotne, rumień ten nie zawsze będzie znajdował się w miejscu ukąszenia, czasem może pojawić się w oddaleniu od niego. Jednak nie wszyscy zakażeni doświadczają tego objawu. Inne wczesne symptomy obejmują objawy grypopodobne: gorączkę, dreszcze, zmęczenie, ból głowy, bóle mięśni i stawów. W późniejszych stadiach borelioza może prowadzić do poważniejszych problemów, takich jak zapalenie stawów, zaburzenia neurologiczne (np. porażenie nerwu twarzowego), problemy z pamięcią i koncentracją, a także zaburzenia pracy serca. Ze względu na niespecyficzność objawów, borelioza często bywa mylona z innymi schorzeniami, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie.

Jak borelioza atakuje układ nerwowy?

Borelioza może poważnie wpływać na układ nerwowy, prowadząc do stanu znanego jako neuroborelioza. Po wniknięciu do organizmu bakterie Borrelia burgdorferi mogą przechodzić przez barierę krew-mózg, atakując centralny i obwodowy układ nerwowy. Wczesne objawy neuroboreliozy obejmują bóle głowy, sztywność karku oraz zaburzenia czucia. Jednym z charakterystycznych objawów jest porażenie nerwu twarzowego, które może powodować asymetrię twarzy i problemy z mimiką. W zaawansowanych stadiach choroba może prowadzić do zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego, co manifestuje się jako encefalopatia, charakteryzująca się problemami z pamięcią, koncentracją i zdolnościami poznawczymi. Objawy te mogą być mylone z innymi schorzeniami neurologicznymi, co utrudnia diagnostykę. Borelioza może również wywołać polineuropatię, prowadząc do bólu, mrowienia i osłabienia mięśni, szczególnie w kończynach. W rzadkich przypadkach może dojść do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. 

Borelioza – jak wygląda proces diagnostyczny?

Proces diagnostyczny boreliozy jest złożony i wieloetapowy, ze względu na różnorodność objawów i ich niespecyficzność. Pierwszym krokiem jest szczegółowy wywiad lekarski, w którym ważne jest ustalenie ewentualnych narażeń na ukąszenia kleszczy oraz wystąpienie objawów typowych dla boreliozy, takich jak rumień wędrujący. W przypadku jego wystąpienia i typowego wywiadu dalsza diagnostyka może nie być konieczna — leczenie może zostać wprowadzone bez potwierdzenia dalszymi badaniami. Natomiast w mniej typowych przypadkach lekarz może zlecić badania serologiczne, które są kluczowe dla potwierdzenia zakażenia. Najczęściej stosowanymi testami są ELISA (test immunoenzymatyczny) i Western blot, które wykrywają obecność przeciwciał przeciwko Borrelia burgdorferi. 

ELISA jest testem przesiewowym, a jego pozytywny wynik wymaga potwierdzenia testem Western blot, który jest bardziej specyficzny. W przypadkach podejrzenia neuroboreliozy wykonuje się także badania płynu mózgowo-rdzeniowego, aby ocenić obecność przeciwciał w centralnym układzie nerwowym. Dodatkowo, badania obrazowe, takie jak MRI, mogą być używane do oceny ewentualnych zmian zapalnych w mózgu i rdzeniu kręgowym. 

Diagnostyka boreliozy może być trudna, ponieważ wyniki testów serologicznych nie zawsze są jednoznaczne, zwłaszcza w początkowej fazie choroby. Czasami konieczne jest powtórzenie badań po kilku tygodniach, aby potwierdzić diagnozę. 

Czy borelioza jest wyleczalna?

Borelioza jest chorobą wyleczalną, szczególnie jeśli zostanie zdiagnozowana i leczona we wczesnym stadium. Podstawą terapii są antybiotyki, które skutecznie eliminują bakterie Borrelia burgdorferi z organizmu. Najczęściej stosowane antybiotyki to doksycyklina, amoksycylina oraz cefuroksym. Leczenie zazwyczaj trwa od 2 do 4 tygodni, a jego skuteczność jest bardzo wysoka, zwłaszcza gdy terapia jest podjęta szybko po wystąpieniu pierwszych objawów. W przypadku późniejszych stadiów choroby, gdzie mogą wystąpić powikłania neurologiczne lub stawowe, konieczne może być zastosowanie dłuższego cyklu antybiotyków, często podawanych dożylnie.

Pomimo wysokiej skuteczności leczenia, niektórzy pacjenci mogą doświadczać tzw. zespołu poboreliozowego, charakteryzującego się przewlekłym zmęczeniem, bólami mięśni i stawów oraz problemami neurologicznymi, które mogą utrzymywać się nawet po zakończeniu terapii. Przyczyny tego zespołu nie są do końca poznane, a jego leczenie koncentruje się głównie na łagodzeniu objawów i wspieraniu pacjenta w powrocie do pełnej sprawności.