Choroby układu krążenia, w tym serca, należą do głównych przyczyn zgonów w Polsce i na świecie. Do ich rozwoju może przyczynić się wiele czynników, jednak wśród najbardziej istotnych wymienia się nieodpowiednią dietę, palenie tytoniu, picie alkoholu, stres czy skłonności genetyczne. Zmiana stylu życia może odwrócić tę niekorzystną tendencję i wpłynąć na zmniejszenie szansy wystąpienia chorób układu krążenia. Z kolei regularna diagnostyka może na wczesnym etapie wykryć wszelkie nieprawidłowości i zmniejszyć ryzyko poważnych konsekwencji. Jakie badania są wskazane, aby monitorować stan zdrowia układu krążenia, w szczególności serca? Podpowiadamy w poniższym artykule! 

Dlaczego warto wykonywać morfologię krwi?

Najbardziej powszechnym, a zarazem podstawowym badaniem, które warto wykonywać regularnie, jest morfologia krwi. Pozwala ona ocenić liczebność oraz procentową zawartość morfotycznych składników krwi, w tym czerwonych i białych krwinek oraz płytek krwi.

Zmniejszona ilość erytrocytów może wskazywać na różne problemy zdrowotne, takie jak anemia czy obecność przewlekłego stanu zapalnego w organizmie. Czerwone krwinki poniżej normy referencyjnej mogą świadczyć o niedoborze żelaza, witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Deficyt tych związków chemicznych znacząco wpływa na prawidłowe działanie serca, przyczyniając się m.in. wystąpienia zaburzeń rytmu pracy (np.do kołatania) i do niedotlenienia.

Zmiany w liczebności białych krwinek — leukocytów, związane są najczęściej z infekcjami i pobudzeniem aktywacji układu odpornościowego. Podobnie płytki krwi uznawane są za czynnik stanu zapalnego – podwyższenie ich liczby może wskazywać na toczące się w organizmie zapalenie. Wykazano związek pomiędzy podwyższoną liczbą białych krwinek a śmiertelnością z powodu choroby wieńcowej. W rozwoju choroby wieńcowej wskazuje się na istotną rolę przewlekłego stanu zapalnego. Natomiast zarówno znacząco podwyższona ilość leukocytów, jak i duży ich niedobór mogą być związane z chorobą nowotworową.

Ocena profilu lipidowego

Wykonanie lipidogramu (czyli badania poziomu cholesterolu, trójglicerydów LDL i HDL) to kluczowy sposób oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i udaru mózgu. Badanie to umożliwia identyfikację zaburzeń lipidowych, które są często obecne u osób z nadwagą, otyłością lub obciążeniem rodzinnym. Regularne badanie poziomu lipidów pozwala na wczesne wykrywanie problemów, co jest istotne w profilaktyce i leczeniu miażdżycy oraz innych poważnych schorzeń. Dzięki temu możliwe jest szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Badanie ciśnienia – czy warto?

Kolejnym istotnym badaniem, które można wykonywać samodzielnie w domu, jest regularny pomiar ciśnienia tętniczego. Ciśnienie krwi to wskaźnik siły, z jaką krew tłoczona jest przez tętnice, a jego nieprawidłowe wartości mogą być wczesnym sygnałem występowania nadciśnienia tętniczego, które jest jednym z głównych czynników ryzyka chorób serca i udarów. Zarówno podwyższone, jak i zbyt niskie ciśnienie krwi, wymagają dalszej diagnostyki i ewentualnego leczenia.

U pacjentów z grupy ryzyka rozwoju chorób układu krążenia regularnie prowadzone pomiary ciśnienia są podstawowym sposobem oceny stanu zdrowia, doboru leków (na podstawie prowadzonych obserwacji) i ewentualnie konieczności przeprowadzenia pilnej diagnostyki kardiologicznej.

Nadciśnienie tętnicze jest również czynnikiem ryzyka rozwoju miażdżycy, a podwyższenie  ciśnienia tętniczego może być wynikiem zwężenia naczyń krwionośnych w przebiegu miażdżycy. Zwężenie tętnic jest rezultatem tworzenia się płytki miażdżycowej w następstwie odkładania się cholesterolu. Monitorowanie występujących u pacjenta zmian miażdżycowych przeprowadzane jest przede wszystkim poprzez badania profilu lipidowego i elastografię naczyń krwionośnych.

Najbardziej rekomendowane badania serca

EKG

EKG, czyli elektrokardiogram, to kluczowe badanie w diagnostyce kardiologicznej, które przez analizę aktywności elektrycznej serca pozwala na wykazanie zaburzeń jego funkcjonowania. Dzięki EKG można określić, jaki jest dominujący rytm serca – czy jest to fizjologiczny miarowy rytm zatokowy, czy też niemiarowy. Badanie to pozwala także na dokładne zmierzenie częstości pracy serca, co jest istotne w diagnozie arytmii. EKG umożliwia identyfikację częstych zaburzeń rytmu, zarówno nadkomorowych, jak i komorowych, co jest kluczowe dla odpowiedniego leczenia i zapobiegania poważnym komplikacjom.

Ponadto, za pomocą EKG można ocenić obecność cech świadczących o pogrubieniu mięśnia sercowego, powiększeniu przedsionków, występowaniu bloków przewodzenia, a także zidentyfikować oznaki niedokrwienia mięśnia sercowego lub przebytych zawałów, a nawet zaburzeń jonowych. 

Echo serca

Echo serca, znane również jako echokardiografia, to nieinwazyjne badanie obrazowe, które wykorzystuje fale dźwiękowe do stworzenia szczegółowego obrazu serca. Pozwala ono lekarzom ocenić zarówno strukturę, jak i funkcjonowanie serca, w tym budowę i działanie zastawek sercowych. Dzięki echokardiografii możliwe jest dokładne zmierzenie wielkości komór serca i grubości ich ścian oraz ocena ich pracy, co jest kluczowe dla wykrywania i monitorowania chorób serca.

Echokardiografia jest szczególnie wartościowa w diagnozowaniu różnorodnych wad serca, zarówno wrodzonych, jak i nabytych, oraz w wykrywaniu nowotworów mięśnia sercowego. Badanie to dostarcza również istotnych informacji o obecności płynu w worku osierdziowym, co może wskazywać na stan zapalny lub inne patologie serca.

Próba wysiłkowa

Próba wysiłkowa to badanie oceniające funkcjonowanie serca podczas aktywności fizycznej oraz ocena efektywności powrotu pracy serca do stanu spoczynkowego po ćwiczeniu. Jest to kluczowe narzędzie w diagnostyce kardiologicznej, pozwalające na monitorowanie reakcji serca na zwiększony wysiłek. 

Test wysiłkowy jest szczególnie użyteczny w ustalaniu przyczyn zaburzeń rytmu serca, które mogą nie być wykrywalne podczas spoczynku. Dzięki temu badaniu lekarze mogą ocenić, jak serce pacjenta radzi sobie podczas stresu fizycznego, co jest istotne np. w rokowaniu u chorych po zawale serca.

Ponadto test wysiłkowy dostarcza cennych informacji na temat bezpiecznego poziomu aktywności fizycznej, na który może sobie pozwolić osoba z problemami sercowymi. Umożliwia to dostosowanie stylu życia i planu rehabilitacji do indywidualnych możliwości pacjenta, maksymalizując tym samym korzyści płynące z aktywności fizycznej.