Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) to stan bezpośredniego zagrożenia życia, który wymaga natychmiastowej i skoordynowanej reakcji. W medycynie ratunkowej funkcjonuje pojęcie „łańcucha przeżycia”, które stanowi fundament skutecznego ratowania życia osób dotkniętych nagłym zatrzymaniem krążenia. Koncepcja ta opisuje sekwencję działań, które muszą zostać podjęte w odpowiedniej kolejności, aby maksymalnie zwiększyć szanse poszkodowanego na przeżycie. Skuteczność całego procesu ratunkowego zależy od wytrzymałości najsłabszego ogniwa tego łańcucha, co podkreśla znaczenie każdego z jego elementów.

Ogniwa łańcucha przeżycia

Tradycyjny łańcuch przeżycia składa się z czterech podstawowych ogniw, które muszą być realizowane w odpowiedniej kolejności. Każde z tych ogniw ma swoje konkretne zadania i znaczenie, a ich właściwe zrozumienie oraz stosowanie może uratować życie wielu osób.

1. Wczesne rozpoznanie i wezwanie pomocy

Pierwsze ogniwo łańcucha przeżycia to wczesne rozpoznanie zatrzymania krążenia i natychmiastowe wezwanie służb ratowniczych. Ten etap służy temu, by szybko zareagować, gdy dojdzie do wypadku bądź pogorszenia stanu zdrowia. W pierwszej kolejności należy sprawdzić reakcje życiowe poszkodowanego — można to zrobić potrząsając ramiona danej osoby i zapytać, co się stało. Jeśli brak jakiejkolwiek reakcji, należy sprawdzić oddech, obserwując przez 10 sekund klatkę piersiową poszkodowanego. Można położyć także rękę na klatce piersiowej, by wyraźniej obserwować jej ruchy.

Brak reakcji i oddechu to przesłanki do jak najszybszego wezwania pogotowia pod numerem 112 lub 999. 

2. Wczesne rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej

Drugim ogniwem łańcucha przeżycia jest wczesne podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO). Ten etap ma na celu utrzymanie przepływu krwi do mózgu i innych ważnych narządów do czasu przywrócenia spontanicznego krążenia. RKO polega na wykonywaniu ucisków klatki piersiowej i oddechów ratowniczych w stosunku 30 uciśnięć klatki i 2 oddechy.

Badania wykazują, że każda minuta opóźnienia w rozpoczęciu resuscytacji zmniejsza szanse na przeżycie o około 10%. Dlatego tak ważne jest, aby jak najszybciej rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową. 

3. Wczesna defibrylacja

Trzecim ogniwem łańcucha przeżycia jest wczesna defibrylacja. Defibrylacja polega na dostarczeniu energii elektrycznej do serca w celu przywrócenia jego prawidłowego rytmu. Jest to szczególnie skuteczne w przypadku wystąpienia migotania komór lub częstoskurczu komorowego bez tętna.

Wczesna defibrylacja, najlepiej w ciągu pierwszych kilku minut od zatrzymania krążenia, znacząco zwiększa szanse na przeżycie. Automatyczne Defibrylatory Zewnętrzne (AED) są zaprojektowane tak, aby były przyjazne dla użytkownika, mają one zrozumiałe instrukcje audio i wizualne. Dzięki temu nawet osoby bez specjalistycznego przeszkolenia mogą skutecznie przeprowadzić defibrylację. Wykonanie pierwszych trzech kroków łańcucha przeżycia zwiększa szanse na przeżycie poszkodowanej osoby o 50-70 procent.

4. Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne i opieka poresuscytacyjna

Czwartym ogniwem łańcucha przeżycia jest wdrożenie zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych i odpowiednia opieka poresuscytacyjna. Ten etap należy już do profesjonalnych służb medycznych, które dysponują odpowiednim sprzętem i wiedzą.

Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne mogą obejmować podawanie leków, intubację oraz inne specjalistyczne procedury. Po przywróceniu spontanicznego krążenia (ROSC) pacjent wymaga intensywnej opieki medycznej, która ma na celu minimalizację uszkodzeń neurologicznych i poprawę długoterminowych wyników leczenia.

Znaczenie łańcucha przeżycia w medycynie ratunkowej

Łańcuch przeżycia odgrywa kluczową rolę w medycynie ratunkowej, stanowiąc podstawę skutecznego ratowania życia osób z nagłym zatrzymaniem krążenia. Jego znaczenie wynika z faktu, że nagłe zatrzymanie krążenia jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów w Europie i na świecie.

Europejska Rada Resuscytacji wskazuje, że wskaźnik przeżycia poszkodowanego z NZK do czasu wypisu ze szpitala jest zróżnicowany w zależności od kraju i wynosi od 0 do 18%. Średnio tylko w 28% przypadków używa się AED. Należy pamiętać, że to od przypadkowych przechodniów, czyli także nas, zależy przeżycie osoby po NZK. Im więcej osób nie będzie obojętnych na innych i będzie umiało przeprowadzić skuteczną resuscytację i im lepszy będzie dostęp do AED w miejscach publicznych, tym większe szanse, że odsetek zgonów w wyniku NZK będzie malał.