Guzki tarczycy u dzieci i młodzieży stanowią istotny problem kliniczny, który wymaga szczególnej uwagi ze względu na odmienną charakterystykę niż u pacjentów dorosłych. Chociaż wyczuwalne palpacyjnie guzki tarczycy występują u dzieci znacznie rzadziej niż u dorosłych, wynosząc około 1-1,7% w populacji pediatrycznej w porównaniu do 3,2-4,2% u dorosłych, to ryzyko złośliwości tych zmian jest wyższe. 

Współczesne badania wskazują, że prawdopodobieństwo nowotworu złośliwego w przypadku guzka tarczycy u dziecka może sięgać nawet 26,4-32,5%, co oznacza, że około jedna czwarta do jednej trzeciej dzieci z tym problemem może rozwinąć raka tarczycy. Ta dramatyczna różnica w stosunku do populacji dorosłej, gdzie ryzyko złośliwości wynosi zaledwie 5-15%, sprawia, że proces diagnostyczny powinien być jak najszybciej rozpoczęty, a podejście terapeutyczne u młodych pacjentów w zakresie zabiegu operacyjnego musi być bardziej agresywne.

Objawy guzków tarczycy u dzieci

W odróżnieniu od dorosłych, u dzieci guzki tarczycy często rozwijają się bezobjawowo i są wykrywane przypadkowo, np. podczas rutynowych badań lekarskich lub ultrasonograficznych wykonywanych z innych wskazań. Mimo to, powiększenie tarczycy lub obecność wyczuwalnego guzka powinny zawsze wzbudzić podejrzenia i skierować do dalszej diagnostyki. Objawy miejscowe, takie jak dyskomfort, uczucie ucisku w szyi, trudności w połykaniu lub chrypka, są nietypowe w początkowych fazach i zwykle oznaczają znaczny wzrost zmian lub naciekanie okolicznych tkanek i struktur nerwowych. Charakterystyczną cechą nowotworów tarczycy u dzieci jest szybki wzrost guza oraz stosunkowo częste występowanie przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych, co wpływa na dynamikę przebiegu choroby oraz konieczność zastosowania intensywnego leczenia. Ponadto u części pacjentów pojawiają się objawy hormonalne — zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy — co stanowi dodatkowe wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne.

Diagnostyka obrazowa i badania dodatkowe

Podstawową metodą diagnostyczną guzków tarczycy u dzieci jest ultrasonografia szyi, która umożliwia szczegółową ocenę struktury tarczycy, charakteru guzków oraz ich rozległości i relacji do okolicznych tkanek. Warto zwrócić uwagę, że u dzieci cechy ultrasonograficzne sugerujące złośliwość, takie jak hipoechogeniczność, nieregularne granice, obecność mikrozwapnień czy głębokie naciekanie torebki gruczołu, mogą mieć jeszcze większe znaczenie prognostyczne niż u dorosłych. Dodatkowo ocena przepływu krwi w naczyniach krwionośnych metodą Dopplera i elastografia pomaga w dokładniejszym różnicowaniu zmian łagodnych od złośliwych. Badania hormonalne, zwłaszcza oznaczenie TSH, są bardzo ważne — podwyższony poziom tego hormonu u dzieci z guzkami istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia raka, co jest istotną różnicą w stosunku do dorosłych. U dzieci z podejrzeniem raka rdzeniastego tarczycy konieczne jest oznaczanie kalcytoniny oraz wykonanie badań genetycznych mutacji RET, które mają fundamentalną rolę diagnostyczną i wpływają na wybór dalszego postępowanie.

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BACC)

Biopsja cienkoigłowa, wykonywana pod kontrolą ultrasonograficzną, pozostaje złotym standardem w ocenie charakteru guzków tarczycy, umożliwiając uzyskanie materiału do oceny cytologicznej. W przypadku dzieci wskazania do biopsji są szersze niż u dorosłych, co wynika z wysokiego ryzyka złośliwości i konieczności szybkiego określenia właściwej strategii terapeutycznej. Interpretacja cytologii według klasyfikacji Bethesda jest ważna, jednak ze względu na znacznie wyższe ryzyko złośliwości w poszczególnych kategoriach u dzieci podejście lecznicze jest bardziej zdecydowane — nawet w kategoriach pośrednich (III i IV kar. Bethesda) rekomenduje się zazwyczaj leczenie operacyjne, by nie narażać dziecka na ryzyko rozwoju zaawansowanej choroby.

Leczenie chirurgiczne guzków tarczycy u dzieci

Chirurgia stanowi podstawę leczenia guzków tarczycy u dzieci, zwłaszcza w przypadkach z potwierdzonym lub wysokim podejrzeniem nowotworu złośliwego. Zakres zabiegu indywidualizuje się w oparciu o wyniki biopsji, obraz ultrasonograficzny, rozmiar i lokalizację zmiany oraz ewentualną obecność przerzutów do węzłów chłonnych. W przypadku zmian łagodnych lub o niskim ryzyku podejrzenia raka można ograniczyć się do wycięcia jednego płata wraz z cieśnią tarczycy, jednak potwierdzony rak zwykle wymaga tyreoidektomii totalnej z jednoczesnym wycięciem okolicznych węzłów chłonnych ze względu na wysokie ryzyko wieloogniskowości i regionalnych przerzutów, które są często stwierdzane u dzieci. Istotne jest, aby zabiegi operacyjne wykonywały zespoły z doświadczeniem w chirurgii tarczycy u dzieci, ponieważ możliwe powikłania — takie jak uszkodzenie nerwów krtaniowych czy przypadkowe usunięcie przytarczyc — stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i rozwoju młodych pacjentów.

Obserwacja i kontrola po leczeniu

Długoterminowa obserwacja dzieci po leczeniu z powodu guzków tarczycy, zwłaszcza nowotworów, jest niezbędna dla wczesnego wykrywania nawrotów, monitorowania powikłań i kontroli funkcji hormonalnej tarczycy oraz innych narządów dokrewnych. Podstawą monitorowania jest oznaczanie wartości markerów nowotworowych, takich jak tyreoglobulina oraz kalcytonina, oraz regularne badania ultrasonograficzne szyi. W przypadku pacjentów po operacji usunięcia tarczycy szczególnie istotne jest ciągłe dostosowywanie dawki syntetycznych hormonów tarczycowych ma też kluczowe znaczenie w zapobieganiu nawrotom choroby i zapewnieniu prawidłowego rozwoju pacjenta. Konieczne jest także obserwowanie wpływu leczenia na wzrost, rozwój, gospodarkę wapniową oraz ewentualne pojawienie się powikłań w dalekim okresie po terapii.