Celiakia to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której spożycie glutenu – białka obecnego w niektórych zbożach – prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego. Jedynym skutecznym sposobem leczenia jest ścisła dieta bezglutenowa. Nawet niewielkie ilości glutenu u osób chorych mogą wywołać objawy i prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Dlatego kluczowe znaczenie ma umiejętność dokładnego czytania etykiet produktów spożywczych.
Czym jest gluten i gdzie go szukać?
Gluten to mieszanina białek roślinnych występujących w pszenicy, jęczmieniu, życie i ich odmianach. Choć kojarzy się głównie z pieczywem i makaronami, może być obecny w wielu innych produktach spożywczych. Gluten bywa dodawany do wędlin, sosów, jogurtów smakowych, serków topionych, dań typu instant, majonezów, słodyczy czy przekąsek. Może również pojawić się w produktach naturalnie bezglutenowych na skutek zanieczyszczenia podczas produkcji czy pakowania.
Podstawy czytania etykiet – na co zwracać uwagę?
Podczas zakupów należy zawsze dokładnie analizować skład każdego produktu. Producenci są zobowiązani do wyróżniania składników alergennych, w tym glutenu, na etykietach – najczęściej poprzez pogrubienie, podkreślenie lub inną czcionkę. Warto zwracać uwagę na składniki takie jak mąka pszenna, słód jęczmienny, kasza manna czy semolina. Należy również być czujnym wobec składników o niejednoznacznych nazwach, takich jak skrobia modyfikowana czy białko roślinne – jeśli pochodzą z pszenicy lub innych zbóż glutenowych, producent musi to wyraźnie zaznaczyć.
Oznaczenia „bezglutenowy” i limity prawne
Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, produkt może być oznaczony jako „bezglutenowy” tylko wtedy, gdy zawiera nie więcej niż 20 mg glutenu na kilogram produktu (20 ppm). Oznaczenie to musi być wyraźnie umieszczone na etykiecie. Warto jednak pamiętać, że określenia takie jak „naturalnie bezglutenowy” nie gwarantują bezpieczeństwa dla osób z celiakią, ponieważ produkt mógł zostać zanieczyszczony glutenem podczas produkcji.
Symbol Przekreślonego Kłosa – gwarancja bezpieczeństwa?
Międzynarodowy symbol Przekreślonego Kłosa to znak towarowy przyznawany produktom, które spełniają rygorystyczne normy dotyczące zawartości glutenu. Produkty z tym oznaczeniem są regularnie badane, a zakłady produkcyjne przechodzą audyty. Obecność tego symbolu na opakowaniu daje konsumentowi pewność, że produkt jest bezpieczny dla osób z celiakią. Listę certyfikowanych produktów można znaleźć na stronie Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej.
Ostrzeżenia na etykietach: „może zawierać gluten”
Informacje takie jak „może zawierać śladowe ilości glutenu” czy „w zakładzie używany jest gluten” wskazują na ryzyko zanieczyszczenia krzyżowego. Choć umieszczanie takich ostrzeżeń jest dobrowolne, ich obecność sugeruje, że produkt może nie być bezpieczny dla osób z celiakią. Należy pamiętać, że brak takiego ostrzeżenia nie gwarantuje, że produkt jest wolny od glutenu – dlatego zawsze warto dokładnie analizować skład i wybierać produkty od zaufanych producentów.
Trudne przypadki – ukryty gluten i niejednoznaczne składniki
Niektóre składniki, takie jak skrobia modyfikowana, białko roślinne czy aromaty, mogą pochodzić z surowców zawierających gluten. Jeśli tak jest, producent ma obowiązek to zaznaczyć, np. „skrobia modyfikowana (z pszenicy)”. W przypadku braku takiej informacji można założyć, że składnik nie zawiera glutenu. Jednak w razie wątpliwości lepiej zrezygnować z zakupu danego produktu.
Praktyczne wskazówki dla bezpiecznych zakupów
- Wybieraj produkty jak najmniej przetworzone, np. świeże owoce, warzywa, mięso czy ryby.
- Sięgaj po produkty oznaczone symbolem Przekreślonego Kłosa lub wyraźnym napisem „produkt bezglutenowy”.
- Unikaj produktów na wagę, bez etykiety – mogą być zanieczyszczone glutenem.
- Nie kupuj produktów „na pamięć” – skład może się zmienić.
- Pieczywo bezglutenowe kupuj tylko w szczelnie zamkniętych opakowaniach lub w piekarniach 100% bezglutenowych.
- Zawsze czytaj etykietę przed zakupem, nawet jeśli wcześniej produkt był bezpieczny.
