Zwolnienie lekarskie, potocznie nazywane L4, to dokument potwierdzający czasową niezdolność do pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. Dla wielu pracowników i pracodawców to nie tylko formalność, ale również istotny element systemu zabezpieczenia społecznego, regulujący kwestie finansowe i organizacyjne w czasie nieobecności w pracy. W ostatnich miesiącach temat L4 znalazł się w centrum debaty publicznej, ponieważ rząd zapowiedział zmiany w sposobie wypłaty świadczeń chorobowych.

Obecne zasady wypłaty wynagrodzenia na L4

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, wynagrodzenie chorobowe w pierwszym okresie niezdolności do pracy wypłacane jest przez pracodawcę. Standardowo dotyczy to pierwszych 33 dni choroby w roku kalendarzowym (lub 14 dni w przypadku pracowników, którzy ukończyli 50. rok życia). Po tym czasie obowiązek wypłaty świadczenia przejmuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w formie zasiłku chorobowego.

Wysokość wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku wynosi zazwyczaj 80% podstawy wymiaru, chyba że choroba wystąpiła w szczególnych okolicznościach (np. w ciąży, wypadek w pracy) — wówczas świadczenie wynosi 100%.

Wszystkie zwolnienia lekarskie od kilku lat wystawiane są w formie elektronicznej (e-ZLA) i automatycznie trafiają do ZUS oraz pracodawcy. Pracownik nie ma obowiązku dostarczania papierowego dokumentu.

Planowane zmiany w L4 od 2026 roku — ZUS przejmie wypłatę od pierwszego dnia

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapowiedziało gruntowną reformę systemu wypłat wynagrodzeń za czas choroby. Zgodnie z projektem, od 2026 roku pracodawcy nie będą już ponosić kosztów L4 w pierwszych tygodniach niezdolności do pracy. Świadczenie chorobowe od pierwszego dnia zwolnienia ma być wypłacane bezpośrednio przez ZUS.

Nowy model ma być wdrażany etapami, a zgodnie z optymistycznym harmonogramem, pełne przejęcie wypłat przez ZUS mogłoby nastąpić w ciągu 12–18 miesięcy.

Zmiana ta ma kilka istotnych konsekwencji:

• Dla pracodawców: brak kosztów wynagrodzenia chorobowego za pierwsze 33 lub 14 dni, uproszczenie procesów kadrowo-płacowych, łatwiejsze planowanie budżetu.
  
• Dla pracowników: jedna instytucja odpowiedzialna za wypłatę świadczeń, możliwa stabilizacja wysokości wypłat, ale też zapowiedź częstszych i bardziej rygorystycznych kontroli.
  

Eksperci wskazują, że zmiana może odciążyć przedsiębiorców, ale jednocześnie wymusi na ZUS znaczne zwiększenie efektywności obsługi, aby uniknąć opóźnień w przelewach. Jednocześnie pojawiają się obawy o wzrost liczby fikcyjnych zwolnień lekarskich, co może przełożyć się na konieczność nasilenia kontroli i potencjalnych sporów z ubezpieczonymi.

Kontrola zwolnień lekarskich — kiedy można stracić świadczenie?

ZUS ma prawo do weryfikacji, czy pracownik korzysta z L4 zgodnie z jego przeznaczeniem. Kontrole dotyczą zarówno prawidłowości wystawienia zwolnienia, jak i sposobu jego wykorzystywania. Jeśli pracownik w czasie L4 wykonuje inną pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z celem (np. wyjazd na wakacje przy wskazaniu „chory powinien leżeć”), świadczenie może zostać cofnięte, a wypłacone kwoty — odzyskane.

Planowane zmiany zakładają, że wraz z przejęciem wypłat od pierwszego dnia L4, kontrole będą jeszcze bardziej systematyczne. Nieobecność w miejscu pobytu wskazanym w zwolnieniu, jeśli kontrola nie dotyczy zwolnienia z adnotacją „może chodzić”, może skutkować utratą prawa do świadczenia.

Jak wystawiane jest L4 i co warto wiedzieć o e-ZLA?

Od 2018 roku w Polsce funkcjonuje system elektronicznych zwolnień lekarskich (e-ZLA). Lekarz wprowadza dane pacjenta do systemu, a informacja o wystawionym L4 automatycznie trafia do ZUS i pracodawcy. Pacjent może sprawdzić szczegóły swojego zwolnienia logując się na Internetowe Konto Pacjenta.

Warto pamiętać, że lekarz może wystawić zwolnienie lekarskie nie tylko z powodu choroby własnej, ale również w związku z koniecznością opieki nad chorym członkiem rodziny (tzw. opieka na dziecko lub dorosłego członka rodziny). W takim przypadku również obowiązują określone limity dni, które są płatne.

Co oznaczają zmiany dla systemu ochrony zdrowia i rynku pracy?

Reforma L4 wpisuje się w szersze działania mające na celu odciążenie przedsiębiorców i ujednolicenie procedur wypłaty świadczeń. Dla systemu ochrony zdrowia oznacza to konieczność lepszej współpracy pomiędzy lekarzami, ZUS i pracodawcami, a także szybsze procedowanie wniosków.

Z punktu widzenia rynku pracy reforma może zwiększyć poczucie bezpieczeństwa pracowników, którzy od pierwszego dnia choroby będą mieli gwarancję wypłaty świadczenia przez instytucję państwową. Jednocześnie zwiększone kontrole mogą wpłynąć na ograniczenie nadużyć, które od lat są problemem w systemie L4.