W miarę rozwoju badań naukowych i postępów w dziedzinie farmakologii, na rynku dostępne stały się nowe opcje terapeutyczne, które oferują pacjentom z ADHD różnorodne ścieżki leczenia. Niniejszy artykuł przybliży Wam istotne aspekty związane z farmakoterapią ADHD, ukazując obecny stan wiedzy, a także identyfikując potencjalne kierunki rozwoju tej dziedziny medycyny.

Metylofenidat

Metylofenidat należy do grupy psychostymulantów, oddziałujących na centralny układ nerwowy. Dokładny mechanizm działania tego leku nie jest poznany. Przypuszcza się, że działa on stymulująco na korę mózgową i aktywujący twór siatkowaty. Prawdopodobnie związane jest to z hamowaniem wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny i zwiększaniem ich uwalniania do przestrzeni pozaneuronalnej. Mechanizm ten prowadzi do zwiększenia dostępności neuroprzekaźników w szczelinach synaptycznych, co z kolei wzmacnia przewodnictwo sygnałów nerwowych. W wyniku zahamowania wychwytu zwrotnego dopaminy w synapsach neuronów, metylofenidat wpływa na poprawę koncentracji poprzez zwiększenie ilości dostępnej dopaminy w określonych obszarach mózgu. 

Lek ten wykazuje zdolność do stymulowania układu noradrenergicznego, przekładając się na regulację procesów związanych z kontrolą impulsów oraz funkcjami wykonawczymi.

Atomoksetyna

Atomoksetyna, działając głównie na obszarach przedczołowych mózgu, wywiera efekt modulujący na funkcje wykonawcze. Przekłada się na poprawę zdolności kontroli impulsów, organizacji działań oraz utrzymania uwagi.

W odróżnieniu od psychostymulantów nie wpływa ona bezpośrednio na uwalnianie dopaminy, co sprawia, że jej mechanizm działania jest bardziej skoncentrowany na regulacji układu noradrenergicznego. Efekty terapeutyczne leku pojawiają się stopniowo, co stanowi istotny aspekt w przypadku długoterminowego leczenia ADHD.

Atomoksetyna jest również ceniona za brak potencjału uzależniającego oraz mniejsze ryzyko wystąpienia działań ubocznych związanych z zaburzeniem snu czy zaburzeniami odżywiania.

Lisdeksamfetamina

Po podaniu doustnym lisdeksamfetamina ulega przemianie w organizmie do dekstroamfetaminy, aktywnej formy leku.

Mechanizm działania opiera się na zwiększeniu dostępności neuroprzekaźników, zwłaszcza dopaminy i noradrenaliny, poprzez stymulację uwalniania tych substancji oraz hamowanie ich wychwytu zwrotnego. Towarzyszące temu zwiększenie stężenia neurotransmiterów w synapsach neuronów wpływa korzystnie na funkcje poznawcze, koncentrację uwagi oraz kontrolę impulsów. 

Lisdeksamfetamina, w porównaniu do innych leków wykorzystywanych w terapii ADHD, charakteryzuje się dłuższym czasem trwania efektu, co pozwala na jednorazowe dziennie podawanie leku, ułatwiając przestrzeganie schematu terapeutycznego.

Guanfacyna

Guanfacyna, lek z grupy agonistów receptora alfa-2 adrenergicznego, wykorzystywany jest jako II linia leczenia ADHD u chorych, u których wyżej wymienione leki nie wywołały zamierzonego efektu terapeutycznego. Działa poprzez modulację aktywności układu noradrenergicznego.

Aktywuje ona receptory alfa-2 adrenergiczne w obszarze przedczołowym mózgu, co skutkuje zmniejszeniem uwalniania noradrenaliny oraz regulacją funkcji poznawczych. Zdolność do hamowania nadmiernego wydzielania noradrenaliny przekłada się na poprawę kontroli impulsów, stabilizację uwagi oraz redukcję objawów hiperaktywności.

Guanfacyna wykazuje również wpływ na funkcje wykonawcze, dzięki czemu jest szczególnie skuteczna w przypadkach ADHD z towarzyszącymi trudnościami w utrzymaniu uwagi i planowaniu działań.

Klonidyna

Klonidyna, lek będący agonistą receptora alfa-2 adrenergicznego, stanowi substancję o znaczeniu terapeutycznym w kontekście II linii leczenia ADHD. Stymuluje ona receptory alfa-2 w obszarze przedczołowym mózgu, prowadząc do hamowania uwalniania noradrenaliny. Ten efekt regulacyjny na układ noradrenergiczny przekłada się na poprawę kontroli impulsów, redukcję hiperaktywności oraz stabilizację uwagi. 

Klonidyna jest często stosowana jako lek drugiego rzutu, zwłaszcza gdy inne opcje terapeutyczne okazują się niewystarczająco skuteczne lub niewskazane. Jednak, ze względu na jej działanie na układ krążenia, konieczne jest ostrożne monitorowanie parametrów sercowo-naczyniowych pacjenta w trakcie terapii. 

Ponadto klonidyna jest często stosowana w połączeniu z innymi lekami w celu osiągnięcia optymalnej kontroli objawów ADHD.

Leczenie ADHD

Pamiętaj, że wybór odpowiedniej ścieżki terapeutycznej wymaga indywidualnej konsultacji z lekarzem. Lekarz najlepiej oceni Twoje objawy, potrzeby i inne czynniki, aby dobrać lek o optymalnej skuteczności i minimalnym ryzyku wystąpienia skutków ubocznych.

Oprócz farmakoterapii warto rozważyć również inne metody leczenia ADHD, takie jak terapia behawioralna, zmiany w diecie i stylu życia. Połączenie różnych form terapii może przynieść najlepsze rezultaty w łagodzeniu objawów ADHD i poprawie jakości życia.